เรื่อง “ร้อน” ที่ต้องระบาย

โบมหรือกั๊ว  ทำให้เห็นว่าข้าวเหนียวเป็นอาหารสำหรับการบริโภคที่สำคัญของคนในภาคเหนือและภาคอีสาน ทั้งโบมและกั๊วจึงทำให้ข้าวเหนียวเก็บไว้บริโภคได้นานขึ้น เพราะการนำข้าวเหนียวลงในโบมหรือกัวะ หรือ ที่พรมน้ำไว้เล็กน้อยป้องกันข้าวเหนียวติด แล้วใช้ไม้ด้ามหรือไม้พายพลิกเกลี่ยข้าวเหนียวกลับไปมาให้ไอร้อนระเหยออกไปจนหมด “การระบายความร้อน” ดังนี้ช่วยให้ข้าวเหนียวที่สุก นิ่ม น่ากิน ไม่แฉะติดมือ ปั้นเป็นรูปง่าย แม้จะมีกั๊วะหรือโบมที่ทำจากวัสดุอื่น เช่น สังกะสี แต่ไม่สามารถระบายความร้อนได้ดีเท่ากับโบมหรือกั๊วที่ทำด้วยไม้
        นอกจากการใช้โบมหรือกั๊วระบายความร้อนออกจากข้าวเหนียวนึ่งสุกแล้ว การเก็บข้าวเหนียวมีความสำคัญเช่นกัน แอ๊บ (ภาษาเหนือ) หรือกระติบ (ภาษาอีสาน) เป็นภาชนะสานสำหรับใส่ข้าวเหนียวนึ่ง ยังมีการใช้วัสดุหลายชนิดในการทำ เช่น ใบจาก ใบลาน ใบตาล แต่ปกตินิยมสานด้วยไม้ไผ่ กระติบสำหรับใส่ข้าวเหนียวนิยมใช้ตอกไม้ไผ่สานเพราะเก็บความร้อนได้ดี ไอน้ำจากข้าวเหนียวนึ่งระเหยตามลายสาน ไม่รวมตัวกันเป็นหยดน้ำ ข้าวเหนียวจึงไม่แฉะ

ความเปลี่ยนแปลงสู่การใช้สอยใหม่ ๆ

ปัจจุบัน แม้จะมีการใช้งานโบมหรือกั๊วะอยู่บ้าง แต่ลดการใช้งานในครัวเรือนลง ทำให้โบมหรือกั๊วะรุ่นเก่าแปรสภาพเป็นของประดับตกแต่งบ้านเรือนไป เช่น ป้ายเลขที่บ้าน ป้ายร้านอาหาร ป้ายรีสอร์ต เป็นต้น หรือกลายเป็นสิ่งสะสมที่แสดงให้เห็นถึงรสนิยมของผู้ครอบครองในปัจจุบัน ไม่ต่างจากกระติบหรือก่องข้าวใน ที่กลายเป็นสินค้าทางวัฒนธรรม เป็นของฝากหรือของที่ระลึกแก่เพื่อนหรือคนรู้จัก 
    เครื่องใช้ไม้สอยในครัวเรือนแต่เดิม จึงเปลี่ยนแปลงหน้าที่ไปจากเดิม ข้อสังเกตที่น่าสนใจนั่นคือเครื่องมือเครื่องใช้และอุปกรณ์เหล่านี้ มีความหมายใหม่ในยุคปัจจุบัน ประโยชน์สอยที่เปลี่ยนแปลงสะท้อนให้เห็นคุณค่าของสังคมที่ไม่หยุดนิ่ง สิ่งของสิ่งเดียวกันตอบสนองต่อความต้องการของสังคมในแต่ละยุคแต่ละสมัย มากกว่าการมองวัฒนธรรมด้วยท่าทีที่เห็นว่าปัจจุบันเป็นสิ่งเสื่อมถอย แต่คุณค่าของสิ่งต่าง ๆ ล้วนมีเหตุและปัจจัยที่แตกต่างกัน